استفاده از امواج روی ماهواره‌ها برای ایجاد اختلال در پخش برنامه‌های مختلفی که امنیت ملی را به خطر می‌اندازند، درواقع، همان موضوع پارازیت‌ است که سال‌هاست جزو امواج اصلی‌ای محسوب می‌شود که در کشور ما جاخوش کرده است. پارازیت‌ها همواره یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های مردم بوده است. این نگرانی‌ها از بحث‌هایی که پیرامون نقش پارازیت‌ها بر سلامت انسان مطرح شده، نشات می‌گیرد. تاثیر پارازیت‌ها بر ایجاد سرطان، ناباروری، سقط جنین یا حتی آثاری که بر نوزاد می‌گذارد، همگی بارها از منابع مختلف شنیده شده است، اما نکته قابل‌تامل این است که این ادعاها به‌طور رسمی تاییدنشده و مسوولان مدعی هستند که هنوز بررسی یا تحقیقی در سطح دنیا ثابت نکرده که پارازیت‌ها آثار مخربی مثل ابتلا به سرطان، ناباروری و... دارند. این در حالی است که هرچند وقت یک‌بار، مسوولان محیط‌زیست یا بهداشت و درمان کشور، در اظهارات خود اشاره‌ای به تاثیر پارازیت‌ها می‌کنند و باز هم تاکید می‌کنند که مدارک علمی متقنی مبنی بر تاثیر مخرب پارازیت‌ها وجود ندارد. اما به تازگی، معاون تحقیقات وزارت بهداشت، سخن جدیدی درباره پارازیت‌‌ها مطرح کرده و تصریح کرده است که تا پیش از این، مدارک کافی برای اثبات تاثیر پارازیت‌ها وجود نداشته ولی اخیرا نتایج مطالعات نشان داده است که پارازیت‌ها در ابتلا به سرطان نقش دارند.
بعد از اینکه دکتر رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات وزارت بهداشت، صحبت از مطالعاتی کرد که سرطان‌زا بودن پارازیت‌ها را تایید می‌کرد، انگار داغ دل همه دوباره تازه شد و رسانه‌ها باز به دنبال جواب مستدل و روشنی در این زمینه‌ از مسوولان بودند. دکتر ملک‌زاده گفته: «در ابتدا اطلاعات کاملی نداشتیم که پارازیت‌ها سرطان‌زا هستند و در این زمینه اظهارنظر نمی‌کردیم ولی مطالعات نشان‌ می‌دهد علاوه بر اینکه امواج و پارازیت‌ها ممکن است باعث ایجاد و شیوع بیشتر سرطان شود، می‌تواند عوارض دیگری هم برای سلامت داشته باشد.»
اما واکنش وزیر بهداشت به این اظهارات به استناد صحبت‌های مقام معظم رهبری بود که تاکید داشتند اگر پارازیت‌ها برای سلامت مردم مضر باشد، مسوولان جلوی آن را خواهند گرفت: «مقام معظم رهبری، هیئت دولت و مجلس به این موضوع حساسند و تاکنون مدرکی در این زمینه ارائه نشده که پارازیت‌ها مضر هستند و بدون مدرک نمی‌توان در مورد رابطه پارازیت‌ و سرطان کلی‌گویی کرد.» دکتر قاضی‌زاده هاشمی گفته است: «من با مشاهده این خبر به دکتر سیاری و دکتر ملک‌زاده گفتم که 3 سال است از شما درخواست داریم اگر مدرکی مبنی بر اینکه پارازیت‌ها مضر است در دست دارید، ارائه دهید، وگرنه کلی‌گویی نکنید و با مدرک سخن بگویید.» دکتر هاشمی تاکید کرده: «از ابتدای آغاز به کار دولت از گروه‌های مختلف درخواست کردیم که در نقاط مختلف کشور و به‌خصوص تهران تاثیر پارازیت‌ها را بررسی کنند و آنچه دستگاه‌های دیگر مثل سازمان انرژی اتمی و وزارت ارتباطات به ما گزارش کردند، با صحبت‌هایی که امروز مطرح می‌شود، مغایرت دارد.» وزیر بهداشت به مردم اطمینان داده در صورتی که گزارش قطعی و جدیدی در مورد رابطه پارازیت‌ها و امواج با سرطان وجود داشته باشد، اعلام می‌شود.
امواج تلفن‌همراه خطرناک‌تر از پارازیت‌هاست
با داغ شدن دوباره بحث پارازیت‌ها، نمایندگان مجلس نیز به این قضیه ورود کردند. دکتر مسعود پزشکیان، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی، درباره تاثیر مخرب پارازیت‌ها بر سلامت افراد گفت: «در مجلس گذشته، مسوولان مربوطه گزارش‌هایی در زمینه نقش پارازیت‌ها بر سلامت افراد به کمیسیون بهداشت و درمان ارائه کردند. این گزارش‌ها همه ادعاها مبنی بر تاثیرگذاری پارازیت‌ها در بروز سرطان را رد می‌کرد. براساس اطلاعات ارائه شده در کمیسیون بهداشت، اعلام شد که اگر فاصله‌ پارازیت‌ها با افراد بیشتر از 2متر باشد، تاثیر خود را از دست می‌دهد، این در حالی است که گفته می‌شود امواج تلفن‌همراه نیز بر سلامت افراد تاثیرگذار و شدت آن از پارازیت‌ها بیشتر است.»
در مورد پرتوها ابهام اطلاعات وجود دارد
شاید بهتر باشد به جای بیان اظهارنظر مسوولان، پارازیت‌ها را از نظر علمی بررسی کنیم تا ماهیت آنها بیشتر مشخص شود. مهندس علی گورانی، مدیر برنامه و کارشناس اشعه وزارت بهداشت، به «سلامت» می‌گوید: «برای کل پرتوهای غیریون‌ساز در کشور ما استانداردی وجود دارد که این استاندارد مطابق استاندارد کمیسیون بین‌المللی حفاظت در برابر پرتوهای غیریونیزان تنظیم شده است. برق‌های فشار قوی، رادیوفرکانس‌ها و اشعه مادون‌قرمز جزو پرتوهای غیریون‌ساز هستند و حدود پرتوگیری‌های مردمی در این استانداردها مشخص شده است.» وی با بیان اینکه پارازیت‌ها از نظر ماهیت با خود امواج ماهواره هیچ تفاوتی ندارد، حرف‌هایش را ادامه می‌دهد: «آنتی‌سیگنال‌های ماهواره یا پارازیت‌ها، محدوده فرکانسی بین 10 تا 12 گیگاهرتز است. مجموعه وسایل مخابراتی که امواج را می‌فرستند، بین 2 تا 300 گیگاهرتز محدوده امواج دارند و مقدار انرژی دریافتی عامه مردم از هر منبعی نباید بیش از 61ولت بر متر باشد. اگر بیش از این مقدار باشد، خطرناک است. حال تصور کنید در این محدوده، پارازیت‌ها یک مقدار کوچکی هستند که فقط 10 تا 12 گیگاهرتز امواج می‌فرستند.» به گفته مهندس گورانی، استانداردها می‌گوید هر استفاده‌ای از امواج می‌شود، مهم نیست ولی شرط آن این است که مردم بیش از 61 ولت بر متر نباید انرژی دریافت کنند. مسوول برنامه سلامت اشعه وزارت بهداشت موضوع مهمی را بعد از بیان استانداردهای امواج بیان می‌کند و اینکه در تمام دنیا در مورد پرتوها ابهام اطلاعات وجود دارد. به این معنی که تمام نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط مثل آژانس انرژی اتمی، آخر تمام گفته‌هایشان بیان می‌کنند: «احتیاط کنید» به این قانون، قانون ALARA گفته می‌شود که تاکید دارد تا جایی که امکان دارد خود را در معرض منابع غیرضروری پرتوها قرار ندهید. به بیان دیگر، خود را کمتر در معرض امواج قرار دهید. این قانون، عدم قطعیت بررسی‌های انجام‌شده را نشان می‌دهد که به ماهیت خود انرژی برمی‌گردد. به گفته این مقام مسوول، تمام بررسی‌ها براساس تاثیرات حرارتی پرتوهاست و معلوم نیست این پرتوها واقعا چه عوارضی می‌توانند داشته باشند. در حقیقت با وجود اینکه همه پرتوها استاندارد دارد ولی باز هم هیچ چیز قطعی نیست و توصیه می‌شود که کمتر از تلفن‌همراه، wifi، تلویزیون و... استفاده کنید.
امواج ارتباطات الکترونیکی احتمالا سرطان‌زا هستند
سوال دیگری که از مهندس گورانی پرسیدم، این بود که تحقیقات جدید در مورد نقش پارازیت‌ها بر بروز بیماری‌ها چه نتایجی داشته است؟ وی با بیان اینکه تحقیقاتی که از آن صحبت می‌کنیم، مربوط به آخرین اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان بهداشت جهانی است، می‌گوید: «پایه توصیه‌های این نهادها این است که این امواج در سطح بدن جذب می‌شود، یعنی در پوست و بافت‌های چشم که به حرارت تبدیل می‌شود. در تمام ارتباطات الکترونیکی بین گیرنده، فرستنده، اطلاعات آسیب‌زایی جدی برای گیرنده‌ها به اثبات رسیده است، همانند استفاده از تلفن‌همراه که ارتباط آن با سرطان مغز نیز ثابت شده است چون هر وسیله‌ای که تجمیع انرژی دارد، آسیب‌زاست، تلفن‌همراه انرژی پراکنده در فضا را که کم است، می‌گیرد جذب می‌کند و به بدن می‌تاباند. البته موارد دیگری مثل سن، تغذیه و نژاد در این امر دخیل است. به همین دلیل گفته شده امواج تمرکز یافته تلفن‌همراه قسمت اعظمی از مغز بچه‌های زیر 5 سال را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، برای بچه‌های زیر 10 سال 50 درصد و برای بزرگسالان 25درصد امواج نفوذ می‌کند.» آن‌طور که این مقام مسوول بیان می‌کند، در مرکز تحقیقات سرطان سازمان جهانی بهداشت در دسته‌بندی علل سرطان، امواج ارتباطات الکترونیکی در رتبه «احتمالا سرطان‌زا» قرار دارند و این نشان می‌‌دهد هنوز هیچ چیز در این زمینه قطعی نیست. وی در پایان از افراد علمی و دانشجویان درخواست کرد اگر اطلاعات علمی موثقی دارند، در اختیار وزارت بهداشت قرار دهند.
سرطان، بیماری تک‌عاملی نیست
با توجه به افزایش شیوع سرطان در کشور، عوامل خطر این بیماری با شیوه زندگی مردم ارتباط مستقیم دارد ولی در عین حال نقش عوامل محیطی نیز بی‌بدیل است. پارازیت‌ها و سایر امواج که در زندگی امروزه ما وجود دارد، می‌تواند واقعا تاثیر مستقیم بر بروز سرطان داشته باشد؟ دکتر ایرج حریرچی، سخنگو و قائم‌مقام وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال «سلامت» می‌گوید: «امواج الکترومگنتیک مانند امواج ماهواره، تلویزیون، مایکروفر و تلفن‌همراه در زندگی امروز وجود دارد. اینها امواجی را به بدن منتقل می‌کنند ولی در مورد تاثیر آن بر سرطان باید مستند صحبت کرد. در حقیقت باید کار عظیمی انجام شود تا مشخص شود که این امواج چه تاثیری دارند. در ضمن عوامل مخدوش‌کننده نیز باید در نظر گرفته شود.» دکتر حریرچی تاکید می‌کند که آثار پدیده‌های جدید فقط به سرطان ختم نمی‌شود و عوامل دیگری مثل آلودگی هوا، نوع تغذیه مردم، چاقی و دخانیات نیز در بروز سرطان نقش دارند و نمی‌توان فقط یک عامل را به سرطان ربط داد. از سوی دیگر، برای بررسی تاثیر یک عامل در بروز سرطان چند دهه زمان لازم است و گروه کنترل و شاهد نیز باید وجود داشته باشد بنابراین به راحتی نمی‌توان گفت که اگر سرطان روبه‌افزایش است، یک علت مشخص در آن دخالت دارد. دکتر حریرچی با بیان اینکه مطالعات گسترده‌ای در کشور برای تاثیر پارازیت‌ها بر سلامت انسان در حال انجام است، ادامه می‌دهد: «در کشورهای دنیا نیز بررسی‌هایی انجام شده که نتایج آن نشان می‌دهد در اروپا تا درصد کمی از لوسمی اطفال به همین امواج الکترومگنتیک ارتباط دارد و بررسی‌ای که ما در معاونت پژوهشی انجام می‌دهیم، تاثیر امواج را در حیوانات می‌سنجد و زمانی که نتایج آن قطعی شد، به اطلاع مردم خواهیم رساند.»

 مهدیه آقازمانی

هفته نامه سلامت/604